Ρομαντισμός- Σολωμός, Ελεύθεροι Πολιορκημένοι

Ο ρομαντισμός στη λογοτεχνία

•        Θέματα: φύση, θρησκεία, έρωτας, θάνατος.

•        Κυριαρχία του συναισθήματος, της φαντασίας, του ιδανικού.

•        Έλξη προς το παράδοξο, το μυστηριώδες, το υπερφυσικό.

•        μελαγχολική διάθεση, απαισιοδοξία, νοσταλγία.

•        Έντονες εικόνες, υποβλητικά σκηνικά

•        Ο πραγματικός κόσμος δε συλλαμβάνεται με τις αισθήσεις, αλλά με τη φαντασία.

•        Ο ρομαντικός ποιητής θεωρεί ότι η φύση είναι η «αντανάκλαση» της ψυχής, του εσωτερικού κόσμου και επιδιώκει την ταύτιση με τη φύση. Γι’ αυτό και συχνά στα ρομαντικά ποιήματα ο ποιητής εκστασιάζεται στη θέα της φύσης.

•        Προσπάθεια να εκφραστεί το «εσώτερο ιδανικό» μέσα από συμβολικές εικόνες που παρουσιάζουν τα οράματα του ποιητή.

•        Το όνειρο έχει ιδιαίτερη σημασία, καθώς αποτελεί την πύλη που οδηγεί κατευθείαν στα άδυτα της ψυχής, στο υποσυνείδητο.

•        Ρομαντικοί ποιητές: John Keats, Percy Shelley, William Wordsworth (Αγγλία), Goethe (Γερμανία), Lamartine (Γαλλία)

•        Ελλάδα: Ρομαντικά χαρακτηριστικά παρουσιάζονται στα ποιήματα του Σολωμού και του Αντρέα Κάλβου. 

      John Keats, Bright star

     Bright star, would I were stedfast as thou art-
Not in lone splendour hung aloft the night
And watching, with eternal lids apart,
Like nature's patient, sleepless Eremite,
The moving waters at their priestlike task
Of pure ablution round earth's human shores,
Or gazing on the new soft-fallen mask
Of snow upon the mountains and the moors--
No--yet still stedfast, still unchangeable,
Pillow'd upon my fair love's ripening breast,
To feel for ever its soft fall and swell,
Awake for ever in a sweet unrest,
Still, still to hear her tender-taken breath,
And so live ever--or else swoon to death. 

(Μετάφραση)

Λαμπρό μου αστέρι, σταθερός να ήμουν σαν και σένα,

Όχι- μόνο σπιθόφωτος, τρεμάμενος τη νύχτα

Ψηλά, με μάτια ορθάνοιχτα, αιώνια κοιτάζω,

Σαν τον υπομονετικό, άγρυπνο της Φύσης ερημίτη,

Ωκνά, αργοσάλευτα νερά στο ιερό τους έργο

Γύρω στη γη τα’ ανθρώπινα ακρογιάλια εξαγνίζουν.

Ή να θωρώ το μαλακό φρεσκοπεσμένο χιόνι,

Που στρώνει λευκοπούπουλα σε βάλτους κι ακροβούνια.

Όχι, ποθώ αμετάβολος και σταθερός να γέρνω

Στο στήθος της Αγάπης μου το αμέστωτο να νιώθω

Σε μιαν απαλήν ανασεμιά ν’ ανεβοκατεβαίνει

Και σ’ ανατάραγμα γλυκό πάντοτε να ξυπνάω

Κι αιώνια την ανάσα της ν’ ακούω στο ξυπνητό μου.

Έτσι η ζωή μου να κυλά ή κάλλιο ας σιγοσβήσω.

Σολωμός Διονύσιος, Πειρασμός (Ελεύθεροι Πολιορκημένοι)

Έστησ' ο Έρωτας χορό με τον ξανθόν Aπρίλη,

Kι' η φύσις ηύρε την καλή και τη γλυκιά της ώρα,

Kαι μες στη σκιά που φούντωσε και κλει δροσιές και μόσχους

Aνάκουστος κιλαϊδισμός και λιποθυμισμένος.

Nερά καθάρια και γλυκά, νερά χαριτωμένα,

Xύνονται μες στην άβυσσο τη μοσχοβολισμένη,

Kαι παίρνουνε το μόσχο της, κι' αφήνουν τη δροσιά τους,

Kι' ούλα στον ήλιο δείχνοντας τα πλούτια της πηγής τους,

Tρέχουν εδώ, τρέχουν εκεί, και κάνουν σαν αηδόνια.

Έξ' αναβρύζει κι' η ζωή, σ' γη, σ' ουρανό, σε κύμα.

Aλλά στης λίμνης το νερό, π' ακίνητό 'ναι κι άσπρο,

Aκίνητ' όπου κι' αν ιδής, και κάτασπρ' ώς τον πάτο,

Mε μικρόν ίσκιον άγνωρον έπαιξ' η πεταλούδα,

Που 'χ' ευωδίσει τς ύπνους της μέσα στον άγριο κρίνο.

Aλαφροΐσκιωτε καλέ, για πες απόψε τί 'δες·

Nύχτα γιομάτη θαύματα, νύχτα σπαρμένη μάγια!

Xωρίς ποσώς γης, ουρανός και θάλασσα να πνένε,

Oυδ' όσο κάν' η μέλισσα κοντά στο λουλουδάκι,

Γύρου σε κάτι ατάραχο π' ασπρίζει μες στη λίμνη,

Mονάχο ανακατώθηκε το στρογγυλό φεγγάρι,

Kι' όμορφη βγαίνει κορασιά ντυμένη με το φως του.

Το απόσπασμα προέρχεται από το έργο του Διονύσιου Σολωμού «Ελεύθεροι Πολιορκημένοι», που εμπνέεται από τον αγώνα των Μεσολογγιτών για τη διατήρηση της ελευθερίας τους. Σκοπός του όμως απώτερος είναι να παρουσιάσει τον αγώνα του κάθε ελεύθερου πνευματικά ανθρώπου  για την κατάκτηση της εσωτερικής, ηθικής του ελευθερίας. Στον αγώνα του αυτό συναντά πολλά εμπόδια, άλλα εξωτερικά κι άλλα εσωτερικά. Στο απόσπασμα αυτό παρουσιάζεται ένας ακόμα πειρασμός που πρέπει να κατανικήσουν οι Ελεύθεροι Πολιορκημένοι του.

Ο Διονύσιος Σολωμός (1798- 1857), ένας από τους κορυφαίους εκπροσώπους της νεοελληνικής ποίησης, επηρεάστηκε από το κίνημα του Ρομαντισμού. Ας προσπαθήσουμε να ανιχνεύσουμε τα χαρακτηριστικά της ποίησής του που απηχούν ρομαντικές επιδράσεις. Θα σας βοηθήσουν οι παρακάτω ερωτήσεις:

α) Ποιο είναι το θέμα/ θέματα που εντοπίζετε στο ποίημα;

β) Πώς παρουσιάζεται η φύση;

γ) Μπορείτε να εντοπίσετε στοιχεία υπερφυσικά/υπερβατικά/ονειρικά;

δ) Παρουσιάστε τα «σκηνογραφικά» στοιχεία του ποιήματος.

ε) Σκοπός των ρομαντικών ποιητών είναι να εκφράσουν μέσα από συμβολικές εικόνες το «εσώτερο ιδανικό» τους. Ποιο νομίζετε ότι είναι αυτό το ιδανικό, αυτή η υψηλή Ιδέα, που θέλει να παρουσιάσει στο ποίημα αυτό ο Σολωμός;