Πέμπτη 17 Νοεμβρίου 2011

Τα φύλα στη λογοτεχνία. Η θέση της γυναίκας στην παραδοσιακή και τη σύγχρονη κοινωνία


Η γυναίκα στην παραδοσιακή κοινωνία: Ερωτόκριτος                                                

(Η Αρετούσα, κόρη του βασιλιά Ηράκλη, είναι ερωτευμένη με τον Ερωτόκριτο, έναν κατώτερης κοινωνικής τάξης νέο. Ο πατέρας της δεν τον δέχεται για άντρα της και τον εξορίζει.  Η Αρετούσα βρίσκεται στη φυλακή, γιατί δε δέχτηκε να παντρευτεί αυτόν που επέλεξε ο πατέρας της για άντρα της. Η Νένα (παραμάνα) βλέπει δύο πουλιά να πετούν μέσα στο κελί της Αρετούσας και τα θεωρεί καλό σημάδι, σημάδι γάμου.







ΠOIHTHΣ
H Nένα, οπού'τον φρόνιμη γυναίκα του καιρού τση,
ήκουσε, κ' είδε και πολλά, ήβαλε μες στο νου τση,
το πως ετούτα τα πουλιά, που εσμίξαν έτσι ομάδι,
χαρά μεγάλην προμηνούν, και γάμου είναι σημάδι.
NENA
Λέγει• "Aρετούσα, κάτεχε, σ' καλόν πολύ το πιάνω
τούτον, οπού' ρθαν τα πουλιά στην κεφαλή σου απάνω.
Σημάδι' ναι του γάμου σου, ώρα, καλή ώρα να 'ναι,
γιά δέ', κι ό,τι είναι για καλό, στο λογισμό σου βάνε.
Ώς πότε θέ' να κάθεσαι στο βρώμο, θυγατέρα,
να διώχνεις τόσες προξενιές, που του Kυρού σου εφέρα';
Kι ώς πότε τον Pωτόκριτο να στέκεις ν' ανιμένεις;
Eσύ από τούτην τη φλακήν, ώστε να ζεις, δε βγαίνεις,
παρά στά θέλει ο Kύρης σου, να του θεληματέψεις.
Mη βούλεσαι ανημπόρετα πράματα να γυρέψεις.
Kαι χίλιοι χρόνοι αν-ε διαβούν, δεν τον-ε κάνεις ταίρι,
κι ώστε να ζει, δεν έρχεται προς τα δικά σας μέρη.
Kι αν αποθάνει ο Kύρης σου, παραγγελιάν αφήνει,
κ' εκείνοι που απομένουσι, ξορίζουν τον κι αυτείνοι.
Λοιπόν, κερά μου, σκόλασε το λογισμόν τόν έχεις,
κι ο ξένος γίνεται άντρας σου, κάμε να το κατέχεις,
αυτός, οπού επολέμησε, κ' εγλίτωκε τη Xώρα.
Πέ' το κ' εσύ πως τον-ε θες, και να βρεθεί καλή ώρα."
ΠOIHTHΣ
N' ακούσει τούτα η Aρετή, εδάρθηκεν ομπρός τση,
κ' εξανακαινουργιώθηκεν ο πόνος ο παλιός τση.
APETOYΣA
Λέγει τση· "Aκόμη δεν μπορείς, Nένα, να τα σωπάσεις,
μα ξαναλές τα, κι ως θωρώ, βούλεσαι να με χάσεις.
Nα σμίξουν όλα τα στοιχειά, να συμβουλέψου' ομάδι,
να κάμουν ένα[ν], που κιανείς να μην του βρει ψεγάδι,
και να 'ναι Pήγας μοναχός, τον Kόσμο ν' αφεντεύγει,
γυναίκα του να με ζητά, ταίρι να με γυρεύγει,
και να μηνύσει ο Kύρης μου την προξενιάν ετούτη,
και να μου δίδει κι από 'δά τσι χώρες και τα πλούτη,
κάλλιά'χω του Pωτόκριτου λιγάκι ολπίδα μόνο,
παρά στον Kόσμο Pήγισσα, κι άλλο να καμαρώνω.
Kι αν είν' κ' εχάθη ο Pώκριτος, δεις θες το θέ' να κάμω,
ένα μαχαίρι στην καρδιά βάνω γαμπρό στο γάμο.
Kαι τα πουλάκια, οπού'ρθασι συντροφιασμένα ομάδι,
σημάδι-ν είν' πως γλήγορα παντρεύγομαι στον Άδη.

(…)




Η γυναίκα στην παραδοσιακή και στη σύγχρονη κοινωνία

Στις δυτικές κοινωνίες η παραδοσιακή-πατριαρχική οικογένεια χαρακτηριζόταν από την ανισότητα ανάμεσα στα δύο φύλα η οποία επεκτεινόταν σε όλους τους τομείς της ζωής.

Βασικά χαρακτηριστικά των παραδοσιακών-πατριαρχικών κοινωνιών ήταν:
Νικόλαος Γύζης, Κου-κου, 1882
1.  O γάμος στηριζόταν στα κοινωνικο-οικονομικά συμφέροντα των δύο συμβαλλομένων οικογενειών· Επομένως ο έρωτας ή η ρομαντική αγάπη δεν αποτελούσε προϋπόθεση, ούτε υπήρχαν προσδοκίες για ανάπτυξη ενός τέτοιου είδους αγάπης. H επιλογή συντρόφου γινόταν από τους γονείς και οι επιθυμίες του ζευγαριού δε θεωρούνταν συνήθως σημαντικές.
2. H σεξουαλικότητα ήταν άμεσα συνυφασμένη με την αναπαραγωγή. H ανισότητα μεταξύ αντρών και γυναικών επεκτεινόταν και στη σεξουαλική τους ζωή. Οι άντρες είχαν το δικαίωμα πριν από το γάμο τους να έχουν σεξουαλικές εμπειρίες – όμως θέλοντας να εξασφαλίσουν τη συνέχεια στην καταγωγή και τη μεταβίβαση της περιουσίας, ήθελαν να είναι σίγουροι ότι μια συγκεκριμένη γυναίκα θα ήταν η μητέρα των παιδιών τους. Για αυτό η παρθενιά ήταν μια θεμελιώδης αρετή που έπρεπε να χαρακτηρίζει μια γυναίκα για να μπορέσει να παντρευτεί, ενώ παράλληλα η αφοσίωση και η πίστη προς τον άντρα τους ήταν δύο αρετές που καλλιεργούνταν στα κορίτσια και απαιτούνταν από την παραδοσιακή κοινωνία ώστε να μπορέσει ένας γάμος να στεριώσει.
3.  Οι οικογένειες ήταν πολυμελείς – τα παιδιά αποτελούσαν οικονομική επένδυση για μια οικογένεια αφού τόσο οι αγροτικές εργασίες όσο και οι δουλειές του νοικοκυριού απαιτούσαν μεγάλο αριθμό εργατικών χεριών. Τα παιδιά έπρεπε να είναι υπάκουα στους γονείς [βρίσκονταν σε παρόμοια κοινωνική θέση όπως και οι γυναίκες] ενώ παράλληλα, δεν ανατρέφονταν με βάση τις ψυχοσωματικές τους ανάγκες αλλά οι γονείς ενδιαφέρονταν περισσότερο για τη συνεισφορά τους στις κοινές οικογενειακές ασχολίες που είχαν ως στόχο την επιβίωση της οικογένειας.
Γιάννης Ψυχοπαίδης, Οικογένεια ΙΙ, 1971
H ανάπτυξη της τεχνολογίας και των επιστημών και η εξάπλωση τους σε μια μεγάλη μερίδα χωρών ήταν ένας από τους πιο σημαντικούς λόγους που επηρέασαν τις αξίες, τις αντιλήψεις και κατά συνέπεια τη συμπεριφορά των ανθρώπων. Οι γενικές αυτές κοινωνικο-οικονομικές αλλαγές συνοδεύτηκαν από μια σειρά αλλαγών στους διάφορους κοινωνικούς θεσμούς – όπως η οικογένεια. O ρόλος των γυναικών μέσα στην οικογένεια και στην κοινωνία γενικότερα έχει ενδυναμωθεί αφού σήμερα διεκδικούν το δικαίωμα μόρφωσης τους, ένταξης στην αγορά εργασίας, είναι οικονομικά ανεξάρτητες, διεκδικούν μεγαλύτερη νομική ισότητα, έχουν περισσότερη ελευθερία. 
(Οικογένεια και αλλαγή, http://sciencearchives.wordpress.com/2011/01/07/%CE%AD-%CF%8D-%CE%AC/ )
Grete Stern   


Εργασίες




1. Να μελετήσετε το κείμενο και να εντοπίσετε τα στοιχεία που αποδεικνύουν ότι η κοινωνία την εποχή στην οποία αναφέρεται το ποίημα έχει πατριαρχική κοινωνική οργάνωση.


2. Ο συγγραφέας χαρακτηρίζει τη νένα «φρόνιμη γυναίκα του καιρού τση». Συμφωνείτε με αυτόν τον χαρακτηρισμό; Στην απάντησή σας να λάβετε υπόψη την εποχή της ηρωίδας, τις κοινωνικές αντιλήψεις και τα κοινωνικά δεδομένα που επικρατούν, καθώς και τη σχέση της και τα συναισθήματά της προς την Αρετούσα.

3. Να σκιαγραφήσετε την Αρετούσα, όπως παρουσιάζεται στο απόσπασμα. Στην απάντησή σας να αναφερθείτε στα εξής:
α) Ποιες είναι οι επιθυμίες και τα συναισθήματα της ηρωίδας, όπως φαίνονται από όσα λέει η ίδια αλλά και από όσα συνάγουμε από τα λόγια της νένας της.
β)  Πώς επηρεάζει τη ζωή της η κοινωνική πραγματικότητα της εποχής της;
γ) Πώς αντιμετωπίζει η ίδια τις πιέσεις που δέχεται από το περιβάλλον της; Υποκύπτει, ενδίδει σ’ αυτές ή αντιστέκεται; 

4. Οι δύο γυναίκες που παρουσιάζονται στο κείμενο φαίνεται να έχουν διαφορετικές αντιλήψεις.
Να παρουσιάσετε σύντομα τις αντιλήψεις τους συσχετίζοντάς τις με την κοινωνική πραγματικότητα της εποχής τους.
Να επιχειρήσετε να εξηγήσετε τους λόγους της διαφοροποίησής τους.


 5. Να υποθέσετε ότι είστε η Αρετούσα και να γράψετε μια σελίδα ημερολογίου στην οποία θα διηγείστε τα γεγονότα που παρουσιάζονται στο απόσπασμα του ποιήματος. Να λάβετε υπόψη τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του είδους του ημερολογίου που είναι:η απλή, καθημερινή γλώσσα,
η υποκειμενικότητα,
η εξομολογητική διάθεση
η έκφραση των συναισθημάτων του πομπού. 




6. Φανταστείτε πώς θα μπορούσε να μεταφερθεί η ιστορία αυτή στη σύγχρονη εποχή και γράψτε έναν διάλογο – ή μια αφήγηση, ένα ποίημα, ό,τι άλλο εμπνευστείτε – ανάμεσα στην Αρετούσα (της οποίας το όνομα πρέπει βέβαια να αλλάξετε) και ένα άλλο πρόσωπο που προσπαθεί να την πείσει ότι ο έρωτάς της είναι αδιέξοδος.
Μπορείτε να πάρετε ιδέες από την παρουσίαση μιας ταινίας με σχετική θεματολογία.

 

Μια σύγχρονη εκδοχή του “Ρωμαίος & Ιουλιέτα”



Αντλώντας ιδέες από το διαχρονικό θεατρικό έργο του William Shakespeare, “Ρωμαίος & Ιουλιέτα”, η ταινία “Κανένας” του Χρήστου Νικολέρη (Άγρια Παιδιά, τηλ.σειρά) αποτελεί μια νέα ματιά στην πιο όμορφη και συνάμα πιο τραγική ιστορία αγάπης όλων των εποχών. Ο Γκόραν και η Τζούλια, Ρώσος και Αλβανίδα, είναι δυο έφηβοι μετανάστες, δεύτερης γενιάς, δυο παιδιά με όνειρα και φιλοδοξία να ξεφύγουν από το περιβάλλον που μεγάλωσαν. Όταν οι δρόμοι τους συναντηθούν ο έρωτας θα είναι κεραυνοβόλος, αλλά οι δυο τους κόσμοι θα συγκρουστούν, απειλώντας να καταστρέψουν το πρώτο σκίρτημα που νιώθουν ο ένας για τον άλλο. Το σενάριο γράφει ο Παναγιώτης Ιωσηφέλης και πρωταγωνιστούν οι εξής ηθοποιοί: Αντίνοος Αλμπάνης (Άγρια Παιδιά), η πρωτοεμφανιζόμενη Τζωρτζίνα Λιώση, Νικόλας Παπαγιάννης (Ταξίδι στη Μυτιλήνη). Η ταινία θα προβληθεί στο 51ο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης και θα κάνει πρεμιέρα στις 03 Μαρτίου 2011 από την Village.





...και η γυναίκα στη σύγχρονη κοινωνία: Βιρτζίνια Γουλφ, Σκοτώνοντας τον άγγελο του σπιτιού                                                                  


...το φάντασμα ήταν μια γυναίκα που όταν άρχισα να την γνωρίζω καλύτερα της έδωσα το όνομα της ηρωίδας από ένα γνωστό ποίημα, ο Άγγελος του Σπιτιού. Αυτή ήταν που συνήθιζε να μπαίνει ανάμεσα σε μένα και στο χαρτί όταν έγραφα κριτικές, αυτή ήταν που με ενοχλούσε, σπαταλούσε τον χρόνο μου και με βασάνιζε τόσο πολύ που στο τέλος τη σκότωσα. Εσείς που προέρχεστε από μια νεώτερη και πιο ευτυχισμένη γενιά μπορεί να μην την έχετε ακούσει, ίσως να μην γνωρίζετε τι εννοώ με το ποίημα ο Άγγελος του Σπιτιού. Θα σας την περιγράψω όσο πιο σύντομα μπορώ. Ήταν εξαιρετικά συμπαθητική. Απέραντα γοητευτική. Απεριόριστα ανιδιοτελής. Διακρινόταν για τον τρόπο που επέλυνε τα δύσκολα οικογενειακά προβλήματα. Θυσιαζόταν καθημερινά. Αν υπήρχε κοτόπουλο, έτρωγε το πόδι. Αν υπήρχε ρεύμα, εκεί θα καθόταν. Με λίγα λόγια, ήταν έτσι καμωμένη που ούτε δικές της απόψεις, ούτε δικές της επιθυμίες είχε, αλλά προτιμούσε πάντοτε να συμπάσχει και να ακολουθεί τις σκέψεις και τις επιθυμίες των άλλων. Πάνω από όλα, και αυτό δεν χρειάζεται να το αναφέρω, ήταν αγνή. Η αγνότητα της, ήταν το κύριο χάρισμα της, η συστολή της ήταν η μεγαλύτερη χάρη της. Εκείνες τις μέρες, τις τελευταίες μέρες της βασίλισσας Βικτωρίας, κάθε σπίτι είχε τον δικό του Άγγελο. Και όταν ήρθε η στιγμή να γράψω ήρθα αντιμέτωπη μ' αυτή από τις πρώτες μου λέξεις. Η σκιά των φτερών της έπεσε στην σελίδα μου. Άκουσα το θρόισμα του φουστανιού της στο δωμάτιο. Για να είμαι πιο ακριβής, όταν πήρα στο χέρι την πένα για να γράψω την κριτική για το μυθιστόρημα κάποιου φημισμένου άντρα, αυτή γλίστρησε πίσω μου και ψιθύρισε. «Αγαπητή μου, εσύ είσαι μια νέα κοπέλα και γράφεις για ένα βιβλίο που έγραψε ένας άντρας. Να είσαι συμπονετική, τρυφερή, να κολακεύεις, να εξαπατάς, χρησιμοποίησε όλη τη δεξιοτεχνία σου και τα τεχνάσματα του φύλου μας. Ποτέ μην αφήσεις κανέναν να μαντέψει πως έχεις τη δική σου σκέψη. Πάνω από όλα να είσαι αγνή». Και πήγε να κατευθύνει την πένα μου. Τώρα φέρνω στη μνήμη μου μια πράξη για την οποία επαινώ τον εαυτό μου, αν και ο έπαινος ανήκει σε κάποιον εξαιρετικό προγονό μου που μου κληροδότησε ένα συγκεκριμένο χρηματικό ποσό —ας πούμε πεντακόσιες λίρες τον χρόνο— έτσι δεν ήταν απαραίτητο για μένα να εξαρτώμαι αποκλειστικά από τη γοητεία μου για την επιβίωση μου. Στράφηκα και την άρπαξα από τον λαιμό. Έκανα ότι μπορούσα για να τη σκοτώσω. Η δικαιολογία μου, αν επρόκειτο να δικαστώ για αυτό, θα ήταν ότι βρισκόμουνα σε άμυνα. Αν δεν τη σκότωνα εγώ θα με σκότωνε εκείνη.


Ερωτήσεις
Στο κείμενο αυτό η Γουλφ παρουσιάζει τον αγώνα της γυναίκας για ανεξαρτησία. Τι πιστεύετε ότι συμβολίζει "το φάντασμα", "ο Άγγελος του σπιτιού", που "σκοτώνει" η νεαρή γυναίκα (και δημιουργός), για να 
κερδίσει την ανεξαρτησία της; 
Ποια είναι τα χαρακτηριστικά του "Αγγέλου" και πώς επιδρά στο έργο της συγγραφέως; 

"Εγώ είμαι η νέα γυναίκα", τραγούδι του 1908 σε μουσική Θεόφραστου Σακελλαρίδη και στίχους Γιώργου Τσοκόπουλου και Μπάμπη Άννινου, από τα "Παναθήναια" του 1908

Τρίτη 1 Νοεμβρίου 2011

Τα φύλα στη λογοτεχνία. Ο άντρας: ήρωες και αντιήρωες

Ο άντρας στη λογοτεχνία: 
1ο Μέρος: Οι ήρωες. Η αρπαγή της γυναίκας του Διγενή

Στην ενότητα αυτή, αφού παρακολουθήσαμε τον τρόπο που παρουσιάζεται η γυναίκα στη λογοτεχνία, θα ασχοληθούμε με τον τρόπο που παρουσιάζεται ο άντρας: τα στερεότυπα που αναπαράγονται ή καταρρίπτονται σχετικά με τον αντρικό κοινωνικό ρόλο. Πρώτα λοιπόν θα δούμε πώς παρουσιάζεται ο άντρας στη δημοτική ποίηση και μάλιστα σε ένα ιδιαίτερο είδος, το ακριτικό τραγούδι. Επειδή οι αντιλήψεις που απηχεί ένα ποίημα σχετίζονται άμεσα τόσο με το ιστορικό πλαίσιο μέσα στο οποίο δημιουργείται, όσο και με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά και τις προθέσεις του ποιητικού είδους στο οποίο ανήκει, θα εξετάσουμε και αυτά τα στοιχεία. Διαβάστε λοιπόν τις παρακάτω πληροφορίες, που θα σας βοηθήσουν να κατανοήσετε καλύτερα το ποίημα μας.

Στερεότυπα
Τα στερεότυπα είναι οι απλοποιημένες και τυποποιημένες εικόνες ή αντιλήψεις που μας βοηθούν να χειριστούμε πολύπλοκες πληροφορίες του περιβάλλοντος. Αποτελούν δηλαδή μια μέθοδο απλοποίησης του κόσμου και των συνανθρώπων μας, που όλοι σε κάποιο βαθμό τη διαθέτουμε. Τα στερεότυπα αφορούν υπεργενικεύσεις που γίνονται για τα μέλη μιας ομάδας ατόμων όπως, των γυναικών (σεξισμός), των ατόμων με αναπηρίες, των μεταναστών κλπ, τα οποία ανεξάρτητα από τις ιδιαιτερότητες και τις διαφορές τους, θεωρείται ότι έχουν παρόμοια χαρακτηριστικά.

Διάφορα χαρακτηριστικά ανδροπρέπειας
Η Janet Saltzman Chafetz (1974, 35-36) περιγράφει επτά τομείς ανδροπρέπειας:
 1. Εξωτερικά χαρακτηριστικά -- αθλητικός, ισχυρός, γενναίος, γόνιμος. Άνετος με την εμφάνιση και τα γηρατειά
 2. Λειτουργικότητα -- προμηθευτής για την οικογένεια, υπερασπιστής της οικογένειας από τη φυσική απειλή.
3. Σεξουαλικότητα-- σεξουαλικά επιθετικός, πεπειραμένος.
 4. Ευαισθησία-- απαθής, στωικός
5. Εξυπνάδα -- λογικός, διανοητικός, αντικειμενικός, πρακτικός
 6. ηγέτης, εξουσιαστής, ανεξάρτητος, ελεύθερος, ατομικιστικής, απαιτητικός
 7. Άλλα προσωπικά χαρακτηριστικά -- προσανατολισμένος στην επιτυχία, φιλόδοξος, επιθετικός, ανταγωνιστικός, υπερήφανος, επηρμένος, ηθικός, αξιόπιστος αποφασιστικός, ασυγκράτητος, τολμηρός.
Κανένα από αυτά τα γνωρίσματα της προσωπικότητας δεν έχει υποστηριχθεί από την επιστημονική έρευνα. Σε άλλες εποχές τα ανωτέρω στερεότυπα δεν γίνονταν αντιληπτά με τον ίδιο τρόπο όπως σήμερα. Αλλά κάποιοι άνδρες ταυτίζουν τον εαυτό τους με ένα από τα παραπάνω χαρακτηριστικά, ή ίσως κάποιο συνδυασμό τους.


Τα ακριτικά τραγούδια

α) αφηγηματικός χαρακτήρας: αφηγούνται μια ιστορία
β) ηρωική πνοή: Τα ακριτικά τραγούδια χαρακτηρίζονται ως «μικρά έπη», γιατί, όπως και τα έπη, αφηγούνται κατορθώματα ηρώων, εδώ συγκεκριμένα των ακριτών. Μάλιστα οι ήρωες στα τραγούδια αυτά παρουσιάζονται με υπερφυσικές σχεδόν δυνάμεις, με αποτέλεσμα να είναι συχνό το στοιχείο της υπερβολής.
γ) λιτότητα εκφραστικών μέσων: χαρακτηριστικό όλων γενικά των ακριτικών τραγουδιών αποτελεί η λιτότητα των εκφραστικών μέσων: αποφεύγονται οι μακρηγορίες, τα επίθετα είναι ελάχιστα, ο λόγος συγκροτείται από ουσιαστικά και ρήματα (βλ. σελ. 18 σχολικού βιβλίου)

Το ιστορικό πλαίσιο
Ακρίτες αποκαλούνταν από τους Βυζαντινούς οι φύλακες των συνόρων, που την εποχή εκείνη τα ονόμαζαν «άκρες». Στους ακρίτες δωρίζονταν κτήματα για να τα καλλιεργούν και απαλλάσσονταν από τους φόρους, με μόνη υποχρέωση να φυλάσσουν τα σύνορα από τις επιδρομές των Αράβων και των απελατών (μεσαιωνικοί κλέφτες). Ήταν δηλαδή ένα είδος μόνιμων μισθοφόρων φρουρών και στρατιωτών. Την εποχή της δόξας τους (7ος – 10ος αιώνας) οι ακρίτες αγωνίζονταν ακατάπαυστα εναντίων των Σαρακηνών και των απελατών. Η ζωή τους ήταν κατ’ εξοχήν πολεμική και επικίνδυνη, ιδιαίτερα στις παραμεθόριες μικρασιατικές περιοχές του Πόντου και της Καππαδοκίας. Αυτό συνετέλεσε στην ανάπτυξη πνεύματος ηρωικού (ανάλογο με αυτό της μεσαιωνικής Δύσης), στο οποίο και οφείλεται η γένεση και ανάπτυξη ποίησης κατ’ εξοχήν ηρωικής, της λεγόμενης «ακριτικής».



Ερωτήσεις

1. Ποιος είναι ο κεντρικός ήρωας του ποιήματος και πώς παρουσιάζεται;
Μελετήστε τα στερεότυπα που αποδίδονται στον άντρα και δείτε ποια από αυτά αναπαράγονται στο δικό μας ποίημα.

2. Στο ποίημα κυρίαρχος είναι ο ηρωικός τόνος. Οι ήρωες των ακριτικών τραγουδιών παρουσιάζονται να διαθέτουν υπερφυσικές ικανότητες. Αφού μελετήσετε το σχετικό ενημερωτικό κείμενο προσπαθήστε να εξηγήσετε πώς σχετίζονται οι ιστορικές συνθήκες μέσα στις οποίες δημιουργήθηκε η ποίηση αυτή με το έντονο ηρωικό στοιχείο που τη χαρακτηρίζει.

3. Στα ακριτικά τραγούδια, όπως διαβάσαμε στο ενημερωτικό κείμενο, έντονος είναι ο ηρωικός χαρακτήρας. Ο ήρωας παρουσιάζεται να διαθέτει υπερφυσικές δυνάμεις. Πώς φαντάζεστε τον ήρωα αυτό στη δική μας εποχή; Ποιος τύπος ανθρώπου θα μπορούσε να θεωρηθεί σήμερα ηρωικός;

4. Προσπαθήστε να "διασκευάσετε" το ποίημα μεταφέροντάς το στη σύγχρονη εποχή

2ο Μέρος: Οι αντιήρωες
 Αρχίλοχος 
 Κάποιος από τους Σαϊους χαίρεται με την ασπίδα μου
όπλο αψεγάδιαστο, που στο θάμνο δίπλα την άφησα
                                           χωρίς να θέλω.
Εγώ όμως σώθηκα. Τι με μέλει εκείνη η ασπίδα;
Ας χαθεί. Άλλη, καθόλου χειρότερη θα βρω. 
 (Το τετράστιχο αυτό του Αρχίλοχου είναι το πιο γνωστό από τα αποσπάσματά του και έγινε 
περίφημο. Θεωρήθηκε δίκαια σαν αντιστροφή του ηρωικού ιδεώδους που δέσποζε στον Όμηρο και γενικά άρνηση της αρχαίας Ελληνικής αντιλήψεως για τη δόξα. Δείχνει το πνεύμα της νέας κοσμοθεωρίας που εκφράζει η ποίηση του Αρχίλοχου και της νέας απόψεως για τη ζωή και τις αξίες της.)
 




Στίχοι: Ραδινός
Μουσική: Γιάννης Μήτσης
Πρώτη εκτέλεση: Γιάννης Μήτσης


Γύρεψα την φωνή μου πίσω
που θα την βρω για να ρωτήσω

Ξόδεψα την ζωή μου πάλι
την πέταξα στο καρναβάλι

Μισή ζωή, μισό φεγγάρι
μόνος παλεύω το σκοτάδι

Θέλω μα πώς να πολεμήσω
άφησα την ασπίδα πίσω

Μισή ζωή, μισό φεγγάρι
όποιος μισεί αυτό θα πάρει


Κ. Καρυωτάκης,Ο ΜΙΧΑΛΙΟΣ 

Το Μιχαλιό τον πήρανε στρατιώτη.
Καμαρωτά ξεκίνησε κι ωραία
με το Μαρή και με τον Παναγιώτη.
Δεν μπόρεσε να μάθει καν το «επ' ώμου».
Ολο εμουρμούριζε: «Κυρ Δεκανέα,
άσε με να γυρίσω στο χωριό μου».

Τον άλλο χρόνο, στο νοσοκομείο,
αμίλητος τον ουρανό κοιτούσε.
Εκάρφωνε πέρα, σ' ένα σημείο,
το βλέμμα του νοσταλγικό και πράο,
σα να 'λέγε, σα να παρακαλούσε:
«Αφήστε με στο σπίτι μου να πάω».

Κι ο Μιχαλιός επέθανε στρατιώτης.
Τον ξεπροβόδισαν κάτι φαντάροι,
μαζί τους ο Μαρής κι ο Παναγιώτης.
Απάνω του σκεπάστηκεν ο λάκκος,
μα του άφησαν απέξω το ποδάρι:
Ηταν λίγο μακρύς ο φουκαράκος...





Βοηθητικό υλικό
Οι ποιητές του Μεσοπολέμου, που έγραψαν στο διάστημα 1910-1930 περίπου, διαθέτουν κοινά χαρακτηριστικά που τους διαφοροποιούν από τους προγενέστερους ποιητές.  Η ποίησή τους διαμορφώθηκε σε μεγάλο βαθμό υπό την επίδραση των ιστορικών γεγονότων και των πολιτικοκοινωνικών συνθηκών της περιόδου. Έζησαν τον απόηχο του Α΄ Παγκοσμίου πολέμου και της μικρασιατικής τραγωδίας. Είναι η γενιά της απογοήτευσης, της παρακμής και της παραίτησης από το κοινωνικό γίγνεσθαι, χωρίς πίστη στις μεγάλες ιδέες που ως ένα βαθμό καθοδηγούσαν το έργο των προηγούμενων μεγάλων ποιητών. Κυρίαρχη μορφή αυτής της γενιάς είναι ο Κώστας Καρυωτάκης.  

Ερωτήσεις

  1. Πώς παρουσιάζεται στο ποίημα ο κεντρικός ήρωας, «Ο Μιχαλιός»;
  2. Το ποίημα «ο Μιχαλιός» γράφτηκε μετά τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο και έχει αντιηρωικό χαρακτήρα. Θεωρείται ποίημα αντιπολεμικό. Με ποιον τρόπο πιστεύετε ότι σχετίζεται ο αντιηρωικός χαρακτήρας του έργου με το ιστορικό πλαίσιο στο οποίο γράφτηκε; Να συμβουλευτείτε και το βοηθητικό υλικό που αναφέρεται στους ποιητές του Μεσοπολέμου.